một thị trường sôi động

( Chung quanh các xuất bản phẩm dành
cho thiếu nhi hôm nay)


Giả sử một người nào đó sau 15 năm đi xa trở về có dịp dẫn một em nhỏ đi mua sách , người ấy hẳn sẽ xiết bao kinh ngạc . Dường như một phép màu nào đã đến để làm thay đổi tất cả .

Tràn ngập sách lạ
Giữa một đứa trẻ bảy tám tuổi vào khoảng những năm từ 1985 về trước với đứa trẻ bảy tám tuổi vào năm 2000 có một khoảng cách rõ rệt , ít ra là bộ Dorémon . Một nhận xét như thế không phải hoàn toàn hàm hồ . Kể ra , từ đầu những năm 80 , trẻ ở các thành phố không chỉ còn đọc những cuốn mà cha anh chúng đã đọc như Vừ A Dính (Tô Hoài ), Lá cờ thêu sáu chữ vàng ( Nguyễn Huy Tưởng ) ,Đội du kích thiếu niên Đình Bảng ( Xuân Sách ) hoặc như Cuộc phiêu lưu của Mít đặc và Biết tuốt , Vichia Maléev ở nhà và ở trường ... mà đã bắt đầu làm quen với Chuyện loài vật của Séton Tomson ,Nanh trắng của J. London và trên TV đã bắt đầu chiếu bộ phim Hãy đợi đấy của điện ảnh xô viết phỏng theo lối làm của phim hoạt hình phương Tây loại Tom & Jerry. Thế nhưng cho tới 1985 thực đơn mà trẻ có vẫn sơ sài lắm , nếu so sánh thời ấy với thời nay thì thật chả khác đặt bữa cơm dưa cà nơi thôn dã với một bữa cơm bụi người ta thết nhau trên đường phố Hà Nội . Truyện của những tác giả lớn của một hai thế kỷ gần đây như Andersen , Grim , Mark Twen , H . Malot , .. lúc nào cũng sẵn , sách ra kích cỡ đủ kiểu . Rồi những tác phẩm vừa in ráo mực ở nước ngoài nay cũng được dịch in rất sớm để có mặt ngay trên giá sách các hiệu sách lớn cũng như các sạp báo . Cả rừng ấn phẩm vây quanh trẻ mà trùng trùng điệp điệp là các loại truyện tranh . Giờ đây lục cặp trẻ con , thả nào người ta cũng bắt gặp một tập truyện tranh nhàu nát , còn như mấy tiếng Doremon đã quá phổ biến khiến không ai phải thắc mắc . Sau Doremon đến Conan , Pokemon, Xì trum , Tin Tin rồi cả hậu Tin Tin nữa . Giống như các khu vực đồ chơi , mỹ phẩm hoặc điện ảnh ... , thị trường ấn phẩm dành cho thiếu nhi ở ta có vẻ như đã tự khác đi rất nhiều để trở nên giống như tình hình thường thấy ở nhiều nước khác ( trước tiên là trong khu vực các nước đang phát triển ) .

Nhịp sống và cách nhìn thế giới
Không sao nói hết những thay đổi mà những bộ tranh truyện nhiều tập như Dorémon và những truyện tranh hiện đại mang lại cho bạn đọc nhỏ tuổi . ở đâu cũng thấy trẻ đọc chúng . Tại sao chúng có thể có sức lôi cuốn mạnh mẽ đến thế ? Nói cho to tát ra thì loại sách này có một cách riêng trong việc hình dung ra thế giới . Hãy thử so sánh thì biết . .. Muốn hay không muốn thì thế giới trong các tác tác phẩm cũ cũng là tĩnh lặng , êm đềm , ổn định . Tuổi thơ lúc ấy là đồng nghĩa với non dại . Cái phần được ca ngợi ca nhiều ở đứa trẻ cũng là bài học rút ra qua câu chuyện là sự ngoan ngoãn vâng lời chăm chỉ . Cứ yên tâm sống rồi cuộc đời sẽ diễn ra như các trang sách đã mô tả . Ngược lại , hiện ra trước mắt nhân vật trong các xuất bản phẩm hiện đại là một thế giới với đầy tai biến và bất trắc . Cuộc sống rút lại là một cuộc phiêu lưu .Trên đường đời người ta luôn luôn gặp những va vấp trở ngại và mỗi cá nhân phải biết gắng gỏi để tự khẳng định . Một thế giới giàu chất văn xuôi đã thay thế cho thế giới giàu chất thơ hôm qua nhưng chính vì thế nó lại có sức hấp dẫn riêng của nó .Làm sao có thể giải thích sự lôi cuốn của sách nếu không tính đến khả năng của chúng trong việc bám chắc vào đời sống hiện đại như chúng ta đang thấy ?

Sự thích ứng dần dần
Sự có mặt liên tiếp của những cuốn sách dịch như là tạo nên một cú hích .Cả quan niệm mới lẫn phương thức làm sách mới đã hình thành và chi phối người làm sách . Một ví dụ : hình như giờ đây người ta không làm ra những cuốn sách riêng lẻ . Mà đẻ ra được một nhân vật là nuôi cho nhân vật đó phiêu lưu qua mọi chặng đường kỳ lạ . Và nghĩ ra ý đồ gì , là thực hiện chúng qua hàng loạt tập sách dồn dập xuất trận . Ngay trong lĩnh vực làm sách trong nước , phương thức nói trên cũng đã có mặt . Trong khi các nhà xuất bản chuyên ngành khác trày trật trong việc hình thành nên các tủ sách với sự thống nhất về khuôn khổ và bìa sách thậm chí có đánh số cẩn thận để buộc độc giả phải mua trọn bộ ,thì các nhà Kim Đồng , Trẻ , Thanh niên ...tung ra hết xê-ri này đến xê-ri khác . Nhìn nhiều cuốn truyện cổ tích VN như Cây khế , Từ Thức... được in khổ to và đầy tranh minh hoạ , người ta ngạc nhiên như nhìn một người quen trong bộ y phục lạ .
Cách làm các loại sách dịch và sách biên soạn như vậy thâm nhập vào cả giới sáng tác , mà hiện tượng Nguyễn Nhật ánh là một ví dụ sáng chói .Tuy chưa có ai tâm sự cởi mở nhưng hẳn trong thâm tâm cả những người viết nghiêm chỉnh cũng đã bắt đầu cảm thấy không thể viết như hôm qua được nữa . Có điều có phải bao giờ chúng ta cũng làm được những điều ta muốn làm đâu ! Thói quen là một cái gì mạnh lắm . Những cố gắng tự thay đổi đã có song hình như chưa đạt đến mức thuần thục . Thành thử đặt bên cạnh những cuốn sách nổi tiếng một thời như Dế mèn phiêu lưu ký , Cái thăng , Tảng sáng, Bí mật ở miếu Ba cô ,Tuổi thơ im lặng , Tuổi thơ dữ dội ...vẫn đang in lại đều đều thì có vẻ như những sáng tác in ra gần đây vẫn lờ mờ nhợt nhạt chưa thấy cuốn nào có được cái tầm vóc mà người ta chờ đợi .

Một bảo đảm chắc chắn
Cách nhìn của những người lớn tuổi , nói chung là dư luận xã hội , đối với lớp trẻ hôm nay ( ở đây muốn nói tới lớp thiếu niên nhi đồng ) , vốn không thuần nhất . Dù vậy có một điều chắc ai cũng phải công nhận : tuổi thơ là tuổi của sự nhạy cảm . Tuy không hẳn là tờ giấy trắng mà đã mang sẵn trong tiềm thức những mã di truyền trên phương diện tâm lý , song phải nhận ít ra là trên bề mặt ở chúng vẫn có gì tươi ,xốp , dễ thích ứng với cái mà người ta gọi là không khí thời đại . Trẻ bây giờ khác trước bởi hoàn cảnh sống nay đã khác trước khá nhiều . Trong sự hồn nhiên của mình , chúng không chỉ nắm bắt một cách tự nhiên cái đang xảy ra hôm nay mà còn như là đón trước được những gì sẽ có trong thời gian tới . Những phẩm chất manh nha ở chúng cũng chính là những phẩm chất thuộc về tương lai , một thứ tương lai vừa bất ngờ vừa đã được ngày hôm nay chuẩn bị . Có thể nói chính việc hình thành một lớp trẻ như vậy đã là những đơn đặt hàng liên tục buộc giới làm sách cho thiếu nhi có cách đáp ứng thích đáng như chúng ta đang thấy . Và cũng chính những bạn đọc nhỏ tuổi ấy là một bảo đảm chắc chắn cho sự bùng nổ của sách trong thời gian tới . Loại ấn phẩm này đang đóng vai trò một mũi đột phá trong nghề xuất bản .

.
SỐ TRUY CẬP đang online